Η πληροφορία ως θόρυβος

Αυτό που συμβαίνει με το θόρυβο γύρω από την προβολή της ταινίας Τζόκερ στους κινηματογράφους (με τις καταγγελίες, τις προσαγωγές κ.λπ.), όπου διαβάζουμε, διαβάζουμε και ξαναδιαβάζουμε διάφορα και τελικά δεν ξέρουμε τι έχει συμβεί, είναι μια έκφανση του φαινομένου που ο μακαρίτης ο Γιάννης ο Τσιώλης, με τη διορατικότητα που τον διέκρινε, αποκαλούσε ήδη εδώ και πολλά χρόνια «δυσπληροφόρηση» (dysinformation, με y), ώστε να την διακρίνει από την παραπληροφόρηση (disinformation, με I). Αρχικά, αυτός ο όρος ήθελε να περιγράψει το πόσο δύσκολο είναι να βρεις μια πραγματικά σημαντική πληροφορία μέσα στον καθημερινό χείμαρρο άσχετων και ουσιαστικά ασήμαντων πληροφοριών. (Περιττό να πούμε ότι αυτός ο χείμαρρος διαμορφώνεται συνήθως τυχαία, αλλά ενίοτε και σκόπιμα.) Εδώ, σήμερα, έχουμε μια παραλλαγή αυτού του φαινομένου, κατά την οποία οι πληροφορίες γύρω από τα γεγονότα είναι τόσο πολλές και τόσο διαφορετικές (και αντικρουόμενες, φυσικά) που είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να σχηματίσει κανείς αξιόπιστη εικόνα (δεν τολμώ καν να πω «να μάθει την αλήθεια») για το τι και πώς ακριβώς έγινε. Σε αυτό ακριβώς το φαινόμενο της δυσπληροφόρησης βασίζονται τα διαβόητα, πλέον, fake news, επικουρούμενα, βεβαίως, από το έμφυτο ελάττωμα (ο Τόμας Πίντσον τα έχει πει όλα, για μια ακόμη φορά) των ανθρώπων να επικροτούν (αναπαράγοντας, πλέον, χάρη στα κοινωνικά δίκτυα) ό,τι τους χαϊδεύει ή γαργαλάει τα αυτιά, χωρίς να μπαίνουν στον κόπο να προσπαθήσουν να το διασταυρώσουν, ή έστω να σκεφτούν κριτικά πάνω σ’ αυτό.

Και για να δούμε το όλο πράγμα ακόμη πιο δυσοίωνα: Αν είναι τόσο δύσκολο να σχηματίσεις μια αξιόπιστη εικόνα (δεν τολμώ να πω «πραγματική») για γεγονότα που συμβαίνουν στο ιστορικό παρόν, τώρα, κοντά σου, και για τα οποία έχεις κυριολεκτικά (πλην, όμως, θεωρητικά) χιλιάδες πηγές πληροφόρησης, τότε πόσο δύσκολο είναι να σχηματίσεις μια αξιόπιστη εικόνα (δεν τολμώ να πω «ακριβή») για γεγονότα που συνέβησαν πριν από δεκάδες, εκατοντάδες ή χιλιάδες χρόνια, και για τα οποία ο αριθμός των πηγών μειώνεται όσο αυξάνεται η χρονική απόσταση από το σήμερα; Με άλλα λόγια, τι διάολο μπορεί να μας διδάξει η ιστορία, όταν αυτή είναι απλώς ένα χαοτικό συνονθύλευμα μονόπλευρων αφηγημάτων;

Κυρίες και κύριοι, έχουμε πρόβλημα. Η πληροφορία έχει αρχίσει να γίνεται θόρυβος. Που σημαίνει ότι η πληροφορία έχει αρχίσει να χάνεται μέσα στον ίδιο της τον εαυτό.