Το δειλινό κοκκίνισμα στη Δύση

Σήμερα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Gutenberg σε δική μου μετάφραση το βιβλίο του Κόρμακ Μακάρθι Αιματοβαμμένος μεσημβρινός, ή το δειλινό κοκκίνισμα στη Δύση (πρωτότυπος τίτλος: Blood Meridian, or The Evening Redness in the West). Είναι η τρίτη μετάφραση του βιβλίου στα ελληνικά. Η πρώτη είχε γίνει από τον Σπήλιο Μενούνο για τις Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος, και η δεύτερη από τον Αύγουστο Κορτώ για τις Εκδόσεις Καστανιώτη. Πέρα από τη χαρά μου για την έκδοση, θέλω να πω δυο λόγια για τον τίτλο και για τις προηγούμενες μεταφράσεις.

Κατ’ αρχάς, μου έκανε μεγάλη εντύπωση το γεγονός ότι η ύπαρξη υπότιτλου ξένισε μερικούς ανθρώπους, οι οποίοι μάλιστα έσπευσαν να με κατηγορήσουν, νομίζοντας πως ήταν δική μου προσθήκη, λες και θα ήταν ποτέ δυνατόν κάτι τέτοιο. Το πρωτότυπο βιβλίο έχει υπότιτλο, καθώς και περίληψη πριν από κάθε κεφάλαιο, γιατί μιμείται (ως προς αυτά τα στοιχεία μόνο) τα παλαιά μυθιστορήματα. Στις προηγούμενες μεταφράσεις, ο υπότιτλος ήταν «Η εσπερινή κοκκινάδα στη Δύση» (Ζαχαρόπουλος) και «Το κόκκινο του δειλινού στη Δύση» (Καστανιώτης), απλά δεν αναγραφόταν στο εξώφυλλο.

Επίσης με έκπληξη είδα ότι κάποιοι χλεύασαν τη χρήση της λέξης «δειλινός» ως επίθετο, προφανώς χωρίς να μπουν στον κόπο να κάνουν μια μικρή έρευνα, κατά τη διάρκεια της οποίας θα μάθαιναν ότι η λέξη υπάρχει και ως επίθετο, και μάλιστα στην αρχαιότητα υπήρχε μόνο ως επίθετο (από εκεί προέρχεται το ουσιαστικό «δειλινό» που όλοι γνωρίζουμε), και φυσικά δεν αποτελεί δική μου επινόηση με σκοπό μια κάποια γλαφυρότητα, την οποία άλλωστε απεχθάνομαι. Γενικότερα, καλό είναι να ερευνάμε πριν σχηματίσουμε άποψη για τα πράγματα, πόσο μάλλον πριν την εκσφενδονίσουμε στο κενό.

Ως προς τις προηγούμενες μεταφράσεις, θα πω ότι είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι ένα τόσο σπουδαίο κείμενο γνώρισε τρεις τόσο διαφορετικές μεταξύ τους αποδόσεις στα ελληνικά: είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να αρχίσουμε να βλέπουμε τη μετάφραση σαν αυτό που είναι: μια δημιουργική διαδικασία. Δεν θα μπω στη συζήτηση περί μεταφραστικής πιστότητας, ούτε θα υποκύψω στον πειρασμό της λαθοθηρίας, γιατί πραγματικά κάτι τέτοιο δεν έχει κανένα απολύτως νόημα. Το καθένα από τα τρία μεταφράσματα έχει δικό του ξεχωριστό ύφος, και έχει ανταπεξέλθει στα μυριάδες δύσκολα μεταφραστικά ζητήματα με διαφορετικό τρόπο, κι αυτό από μόνο του είναι πολύτιμο. Έχοντας έρθει ο ίδιος αντιμέτωπος με το τέρας, θα πω μόνο ότι οι δύο προηγούμενοι συνάδελφοι έχουν τον απόλυτο σεβασμό μου, και ότι στην περίπτωση του Μενούνου τα πράγματα ήταν ακόμα πιο δύσκολα, καθώς την εποχή που έκανε τη μετάφρασή του δεν υπήρχε καν διαδίκτυο (τουλάχιστον όπως το γνωρίζουμε σήμερα).

Αυτά και καλή ανάγνωση.