Μαύρα μοσχοβίτικα δολάρια

της Anne Chisholm

Μετάφραση: Γιώργος Κυριαζής

[Πρώτη δημοσίευση: περιοδικό Ρεύματα, τ. 18, Μάρτιος-Απρίλιος 1994, σελ. 18.]

Τα βιβλία υπάρχουν παντού στη Μόσχα. Η πόλη είναι πολύ πιο ζωντανή αυτό το καλοκαίρι απ’ ό,τι ήταν ένα χρόνο πριν: περισσότερα αυτοκίνητα, περισσότερες σκαλωσιές, περισσότερο χρώμα, περισσότερος θόρυβος, περισσότερα καταστήματα και περισσότερη εμπορική ενεργητικότητα. Κάθε σταθμός του μετρό έχει την αγορά του — όμορφα κορίτσια πουλάνε τριαντάφυλλα, όμορφες μπάμπουσκες πουλάνε βότανα, μανιτάρια και βάζα με αγριοφράουλες — και σε κάθε αγορά πωλούνται βιβλία. Στις άθλιες υπόγειες διαβάσεις, φορητά* τραπέζια είναι γεμάτα κασέτες και πορνογραφικά περιοδικά, αλλά και σωρούς φτηνών εκδόσεων με φανταχτερά εξώφυλλα με μεταφράσεις Ντικ Φράνσις, Τζάκι Κόλινς και Στίβεν Κινγκ — μάλλον πειρατικές. Μπορεί όμως κάποιος, μέσα από τα πολύ δημοφιλή πρακτικά εγχειρίδια (π.χ. «Πώς επικοινωνούν οι Βρετανοί») να βρει τα διηγήματα του Μπουλγκάκοφ και τα ποιήματα της Αχμάτοβα με περίπου 3 λίρες, όσο δηλαδή κοστίζουν τρεις μπανάνες εισαγωγής από τη Γουατεμάλα.

Όπως τα ξεφτισμένα κτίρια, έτσι και η λογοτεχνική σκηνή της Μόσχας είναι σε φάση αναδιοργάνωσης. Ανάμεσα στο θόρυβο και τα μπάζα, η ατμόσφαιρα που επικρατεί είναι ένα μείγμα σύγχυσης, ενθουσιασμού και κερδοσκοπίας, με μια μικρή δόση ιδεαλισμού. Να, λοιπόν, έξι στιγμιότυπα επιλεγμένα μέσα από τη σκόνη που άφησαν πίσω τους οι εμπειρίες μιας βδομάδας στη Μόσχα.

Σε ένα διαμέρισμα των προαστίων, η μεσόκοπη σύζυγος ενός πρώην διπλωμάτη έχει μόλις κλείσει την ύλη για ένα λογοτεχνικό περιοδικό. Η μικροσκοπική και παχουλή Νατάσα Πέτροβα έμενε στο εξωτερικό τη δεκαετία του ’60, όταν ανακάλυψε τον Δρα Σποκ. Αφού η αντίθεσή του στον πόλεμο του Βιετνάμ τον έκανε μέσα σε μια νύχτα αποδεκτό από τις σοβιετικές αρχές, η μετάφραση που έκανε η Νατάσα στο «Η φροντίδα του βρέφους και του παιδιού» πούλησε τόσο καλά που της απέφερε ένα διαμέρισμα. Ο Σποκ χρηματοδοτεί ακόμη το Γκλας (Glas – Ματ)*, το περιοδικό της νέας ρωσικής λογοτεχνίας στα αγγλικά που η Νατάσα εκδίδει από το 1991 μαζί με τον Άγγλο συνεργάτη της Αρτς Τέιλ, του Πανεπιστημίου του Μπέρμπιγχαμ.

Οι Ρώσοι πάντα είχαν μεγάλες προσδοκίες από ους συγγραφείς τους, καθώς τους έβλεπαν σαν θεματοφύλακες της ρωσικής ψυχής και της πνευματικής υγείας του έθνους. Την περίοδο του κομμουνισμού, τα πράγματα λειτουργούσαν ως εξής: ο Στάλιν και οι διάδοχοί του κρατούσαν τους συγγραφείς υπό αυστηρό έλεγχο, ενώ από την άλλη πλευρά οι αντιφρονούντες και ο πολλαπλασιασμός των σαμιζντάτ (προσωπικών εκδόσεων) ενίσχυσε την κοινωνική και ηθική σημασία της γραφής. Τώρα που το κράτος έχει βγει από τη μέση, η θέση ενός συγγραφέα είναι εντελώς διαφορετική.

Η Νατάσα Πέτροβα αγαπά αυτό που κάνει, αλλά είναι μεγάλος αγώνας. «Παλιά είχαμε πρόβλημα με τη λογοκρισία», λέει, προσφέροντάς μου τσάι και φρυγανιά με μέλι, «τώρα έχουμε πρόβλημα με τη φρικτή οικονομική κατάσταση». Παρ’ όλο που το Γκλας έχει μικρή κυκλοφορία — 5.000 αντίτυπα εκδίδονται και πωλούνται κυρίως σε συνδρομητές στην Αγγλία και την Αμερική — η Πέτροβα, όπως και κάθε άλλος εκδότης στη Ρωσία, έχει να αντιπαλέψει την έλλειψη χαρτιού, τα προβλήματα διανομής, τους αναξιόπιστους και ακριβούς τυπογράφους και το μπερδεμένο φορολογικό σύστημα.

Όταν, πριν από επτά ή οκτώ χρόνια, ξεκίνησε η άρση των περιοριστικών μέτρων, υπήρξε ένα απότομο ενδιαφέρον για έργα που παλιότερα ήταν απαγορευμένα. Η επόμενη φάση, που ακόμη συνεχίζεται, χαρακτηρίζεται από μεγάλη ζήτηση για ψυχαγωγία και έργα φυγής*, ιδίως γουέστερν — το λογοτεχνικό ισότιμο του χάμπουργκερ των Μακντόναλντς: κάτι που απλώς καταπίνεις χωρίς σκέψη. Κατά συνέπεια, οι σοβαροί συγγραφείς έχασαν σε κοινό. Οι μορφωμένοι νέοι Ρώσοι ισχυρίζονται ακόμη πως διαβάζουν Τολστόι και Ντοστογιέφσκι, κατά τα άλλα όμως επιλέγουν τις συναρπαστικές ιστορίες της άγριας Δύσης και τα ρομαντικά μυθιστορήματα, αποφεύγοντας οτιδήποτε βαρύ και μελαγχολικό.

Το επίπεδο γραφής στο Γκλας είναι υψηλό, και οι μεταφράσεις ασυνήθιστα καλές. Οι νεαροί συνεργάτες της Πέτροβα έλκονται, όπως οι συνάδελφοί τους στη Δύση, από τη σάτιρα και τη φαντασία, και από ζωντανές περιγραφές βρομιάς, ναρκωτικών και σεξ. Οι μορφωμένοι Ρώσοι έχουν την τάση να απορρίπτουν τη χυδαιολογία, και μόλις πρόσφατα έγινε το σεξ ανοιχτά αντικείμενο γραφής (η ομοφυλοφιλία είναι ακόμη παράνομη στη Ρωσία). Η Άλα Λατίνινα, η πιο γνωστή κριτικός λογοτεχνίας στη Μόσχα, που πέρυσι ήταν πρόεδρος της επιτροπής του Ρωσικού Βραβείου για το Βιβλίο, επιμένει πως «υπάρχει κάποιο όριο στην ασχήμια και τη φρίκη, πέρα από το οποίο η φαντασία του συγγραφέα δεν θα πρέπει να μεταφέρει τον αναγνώστη».

Η Πέτροβα έχει αφοσιωθεί με πάθος στην ανακάλυψη νέων ταλέντων, αναγνωρίζει όμως ότι το καλύτερο κομμάτι που έχει δημοσιεύσει — το «Cynics», μια νουβέλα του Μαριένγκοφ — είχε γραφτεί (και απαγορευτεί) το 1928, και το επόμενο τεύχος της θα έχει ως κύριο θέμα αδημοσίευτα κείμενα του Μπουλγκάκοφ και της Αχμάτοβα. «Πάντα είναι δύσκολο να δημοσιεύει κάποιος καινούργια λογοτεχνικά κείμενα, οπουδήποτε στον κόσμο», λέει προκλητικά. «Πρέπει να υπάρχουν όμως και κάποιοι τρελοί σαν εμένα, που δεν νοιάζονται για τα χρήματα».

Λίγο έξω από την πόλη, ένας αναγνωρισμένος συγγραφέας γύρω στα πενήντα, που τώρα πρέπει να δίνει τρομερές μάχες για να δει τη δουλειά ου να δημοσιεύεται, ελπίζει σε καλύτερες μέρες. Δεν είναι η απώλεια του εισοδήματός του που έχει προξενήσει τόσο πόνο στον Ανατόλι Κουρτσάτκιν, αλλά η αίσθηση ότι του έχουν αφαιρέσει το αναγνωστικό του κοινό. Ποτέ δεν υπήρξε τσιράκι του κόμματος, αλλά δεν ήταν ούτε με τους αντιφρονούντες. Ήταν μέλος της Ένωσης Συγγραφέων (αν δεν ήσουν, δεν μπορούσες να δημοσιεύσεις τίποτε), καιμπορούσε να λειτουργήσει μέσα από αυτό το σύστημα χωρίς να νιώθει ούτε ενθουσιασμένος ούτε συμβιβασμένος. Όλα αυτά τα χρόνια είχε εκδώσει ένα χείμαρρο μυθιστορημάτων και διηγημάτων, και επαινέθηκε ιδιαίτερα για τις ζοφερές του περιγραφές της ρωσικής ζωής. Κάθε νέο έργο του είχε εξασφαλισμένη αξιοπρεπή εκτύπωση, καλή διανομή και σταθερές πωλήσεις. Τώρα, δεν είναι σίγουρος αν το νέο του μυθιστόρημα θα εμφανιστεί καν, παρ’ όλο που μόλις δημοσιεύτηκαν δύο αποσπάσματα σε μια από τις μεγαλύτερες εφημερίδες της Μόσχας. «Η λογοτεχνία μας έχει υποστεί ρήγμα», λέει. «Οι εκδοτικοί οίκοι είναι κατεστραμμένοι. Η παλίρροια των σκουπιδιών από τη Δύση είναι μια διαλυτική δύναμη, και οι μεσήλικες επαγγελματίες και ακαδημαϊκοί που αγόραζαν σοβαρή λογοτεχνία είναι αυτοί που έχουν χτυπηθεί περισσότερο από τον πληθωρισμό». Ακόμη κι έτσι, όμως, δεν θα ήθελε να ξανάρθουν οι παλιές μέρες: «Τώρα έχουμε ελευθερία, και είναι καλύτερα έτσι. Η κατάσταηόμως για τους συγγραφείς είναι σαν να ζει κάποιος δίπλα σ’ ένα ποτάμι που την άνοιξη έχει υπερχειλίσει προκαλώντας επικίνδυνες πλημμύρες. Απλώς περιμένω να μπει ξανά στην κοίτη του».

Στο μεταξύ, σε μια μεγάλη πολυκατοικία κοντά στην πλατεία Πούσκιν, ένας Λονδρέζος λογοτεχνικός πράκτορας αρέσκεται στο να πληροφορεί τους επισκέπτες του ότι ο νεότερος ανελκυστήρας που μόλις χρησιμοποίησαν για να ανεβούν στο φρεσκοβαμμένο του διαμέρισμα είχε εγκατασταθεί για την αποκλειστική χρήση του τρομερού Βιζίνσκι, του δημόσιου κατήγορου του Στάλιν. Το να πουλάς δυτικούς συγγραφείς στους Ρώσους είναι προς το παρόν πιο διασκεδαστικό από το να πουλάς Ρώσους συγγραφείς στη Δύση. Ο Άντριου Νούρνμπεργκ, ένας σβέλτος, ζωηρός τύπος που μπαινοβγαίνει στη Ρωσία τα τελευταία είκοσι χρόνια και εκπροσωπεί τον Κασπάροφ και τον Γέλτσιν, πήρ την απόφαση αυτή όταν πριν από τέσσερις μήνες δημιούργησε το πρώτο ιδιωτικό λογοτεχνικό πρακτορείο της Μόσχας το οποίο, προς το παρόν, δεν διαχείρίζεται Ρώσους συγγραφείς. Ο Νούρνμπεργκ, που σπούδασε ρωσική ιστορία κι έπειτα εργάστηκε στη Μόσχα για το Βρετανικό Συμβούλιο, τα λέει έξω από τα δόντια: «Η ρωσική λογοτεχνία περνάει μια φρικτή φάση. Οι συγγραφείς παραπατούν: δεν υπάρχει πλέον πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούν να δουλέψουν, και ο μοναδικός τους στόχος φαίνεται πως είναι να εκδοθούν». Υπάρχουν, φυσικά, εξαιρέσεις: αναφέρει τη Τατιάνα Τολστάγια και την Βικτόρια Τοκάρεβα. Αν όμως αναλάμβανε αυτή τη στιγμή Ρώσους συγγραφείς, θα τον κατέκλυζαν αμέσως όλοι: «Κάθε μέρα θα με περίμεναν περίπου είκοσι άτομα. Πολλοί συγγραφείς είναι απένταροι, και ο μόνος τρόπος να επιβιώσουν είναι να εκδοθούν στη Δύση και να πληρωθούν σε σκληρό νόμισμα».

Προς το παρόν, πάντως, ο Νούρνμπεργκ και οι δύο Ρώσοι συνεταίροι του, ο ένας από τους οποίους είναι εξέχων νομικός ειδικευμένος στα πνευματικά δικαιώματα που δούλευε παλιά για την κυβέρνηση, αγωνίζονται να καταπολεμήσουν το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει κάθε πράκτορας ή εκδότης στη ρωσική αγορά: την πειρατεία. Παλιότερα, για να μπορέσεις να εκδώσεις ένα ξένο βιβλίο, έπρεπε να το υποβάλεις στην Κρατική Υπηρεσία Πνευματικών Δικαιωμάτων, η οποία δούλευε κάτω από τη σκιά της Κα Γκε Μπε και έπαιρνε το 10% κάθε συμβολαίου. Αυτά όμως ήταν ψίχουλα σε σχέση με το τι μπορεί να συμβεί σήμερα.

Καθένας μέσα στον κόσμο του βιβλίου στη Μόσχα έχει να αφηγηθεί την αγαπημένη του ιστορία για τη βιβλιοπειρατεία. Η «Σιωπή των αμνών» μεταφράστηκε σε τρεις μέρες από 10 μεταφραστές που δούλευαν 24 ώρες το 24ωρο. Το αποτέλεσμα ήταν ένα κατακρεουργημένο μυθιστόρημα που βγήκε αμέσως στην αγορά και πούλησε ένα εκατομμύριο αντίτυπα μέσα σε μια εβδομάδα. Η ετοιμασία του δεύτερου μέρους του «Όσα παίρνει ο άνεμος» προχωρούσε με τν ορθόδοξη μέθοδο, όταν ξαφνικά το βιβλίο εμφανίστηκε σε όλους τους σταθμούς του μετρό. Συχνά αυτές οι «δουλειές» είναι μεμονωμένα εγχειρήματα, μετά τα οποία οι πειρατές παίρνουν τα χρήματα κι εξαφανίζονται. Όμως οι εκδοτικοί οίκοι στη Ρωσία είναι ακόμη χρηματοδοτούμενο από το κράτος, και ακόμη κι ένας πειρατής δεν μπορεί να ενεργήσει χωρίς άδεια από το Υπουργείο Τύπου και Πληροφοριών. Έτσι, η ομάδα του Νούρνμπεργκ, που συμμετέχει στην «τακτική δύναμη» που δημιουργήθηκε πρόσφατα από κάποιους Ρώσους εκδότες, προσπαθεί να εξαναγκάσει την κυβέρνηση να αρχίσει να αφαιρεί άδειες και να θεωρήσει την πειρατεία κακούργημα.

Η διαδικασία αυτή είναι αργή και βασανιστική, αλλά ο Νούρνμπεργκ πιστεύει ότι οι εκδότες στο τέλος θα νικήσουν, και επίσης αισιοδοξεί μακροπρόθεσμα για την τύχη της καλής γραφής στη Ρωσία: «Για την ώρα δεν βλέπω το λόγο να ακολουθήσει κανείς μια σκληροπυρηνική πουριτανική γραμμή σε σχέση με το τι εκδίδεται εδώ», λέει. «ΤΟ ρωσικό κοινό είναι μορφωμένο και δείχνει ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία, και σ’ αυτό βρίσκεται πολύ μπροστά από το αγγλικό κοινό». Αναφέρει μια συμφωνία που είχε κάνει μερικούς μήνες πριν, όταν έξι από τα βιβλία της Άιρις Μέρντοχ εκδόθηκαν σε 100.000 αντίτυπα το καθένα και εξαντλήθηκαν μέσα σε δύο εβδομάδες.

Στην άλλη άκρη της πόλης, στους στάβλους της περίφημης εξοχικής έπαυλης του Ραζουμόφσκι, δύο κομψοί, επιμελημένα ατημέλητοι νεαροί Ρώσοι εκδότες φυλάνε τους καταλόγους τους σε χρηματοκιβώτιο, φοβούμενοι τους πειρατές. Ο Γκλεμπ Ουσπένσκι και ο Βλάντιμιρ Γκριγκόριεφ δημιούργησαν τη δική τους εταιρία, τη Βάγκριους, πριν από ένα χρόνο. Σήμερα απασχολούν είκοσι άτομα. Οι πειρατές τούς δημιούργησαν τόσα προβλήματα που ξεκίνησαν μια αντιπειρατική «τακτική δύναμη» (τον «Σύλλογο Πολιτισμένων Εκδοτών») και παραπονούνται ότι από τότε έχουν κατακλυστεί από μηνύσεις. Και οι δύο έμειναν κάποιον καιρό στη Νέα Υόρκη, στις εκδόσεις Random House, και το όνειρό τους είναι να κάνουν μια μέρα τη Βάγκριους το ίδιο μεγάλη ευυπόληπτη και πολυσχιδή. Για την ώρα, όμως, παραδέχονται πως έχουν κρατηθεί στην επιφάνεια χάρη σε δύο ρομαντικά μπεστ-σέλερ: την «Επιστροφή στην Εδέμ» της Αυστραλέζας Ρόζαλιντ Μάιλς, που με τη βοήθεια ενός τηλεοπτικού σίριαλ πούλησε δύο εκατομμύρια αντίτυπα, και σε ένα βιβλίο το οποίο ισχυρίζονται πως ήταν το πρώτο ρωσικό βιβλίο που υπέστη πειρατεία, μια δημοφιλή ιστορία με τίτλο «Οι σύζυγοι του Κρεμλίνου», που πούλησε μισό εκατομμύριο αντίτυπα.

Ο Γκριγκόριεφ και ο Ουσπένσκι ανησυχούν για τη δύσκολη θέση στην οποία βρίσκονται οι Ρώσοι συγγραφείς, και ελπίζουν να ξεκινήσουν σύντομα έναν κατάλογο ρωσικού μυθιστορήματος. Δεν ελπίζουν όμως και πολλά από πρωτοβουλίες όπως το Ρωσικό Βραβείο για το Βιβλίο. Νικητής πέρυσι ήταν το «Οι γραμμές της μοίρας ή Το μπαούλο του Μιλόσεβιτς», του Μαρκ Καρίτονοφ, το οποίο «πήγε άπατο» στην αγορά. Φέτος, πρόεδρος της επιτροπής είναι ο διακεκριμένος καθηγητής Βιατσεσλάβ Ιβάνοφ, του Πανεπιστημίου της Μόσχας και του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας. Η λίστα των πενήντα περίπου υποψηφίων μόλις δημοσιεύτηκε, και οι κριτές, πολλοί από τους οποίους είναι διεθνώς αναγνωρισμένοι, όπως ο καθηγητής Τζέφρι Χόσκινγκ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, θα παρουσιάσουν μια μικρότερη λίστα ον Οκτώβριο και την τελική τους απόφαση τον Δεκέμβριο. Ένα βιβλίο που φαίνεται μέχρι τώρα να έχει ξεχωρίσει, σύμφωνα με την Νατάσα Πέτροβα, μια από τους εκλέκτορες, είναι ένα μυθιστόρημα για τον πόλεμο στο Αφγανιστάν, γραμμένο από τον Όλεγκ Γιερμάκοφ. Τα βραβεία, όμως, όπως και οι λογοτεχνικοί οργανισμοί, βρίσκονται ακόμη υπό τη σκιά των χρόνων εκείνων που τα πάντα φαίνονταν να ξεκινούν από το κράτος και να καταλήγουν πάλι σ’ αυτό.

Στο μεγαλόπρεπο κτίριο της Ένωσης Συγγραφέων, γεμάτο περίτεχνα ξύλινα σκαλίσματα και τεράστιους πολυελαίους, που τώρα είναι ανοικτό στο κοινό ως εστιατόριο, μερικοί γηραλέοι άντρες σε κάποιο τραπέζι περνούσαν το απόγευμά τους πίνοντας βότκα και μιλώντας για την πορνογραφία. Στα κεντρικά γραφεία της ΠΕΝ, του διεθνούς οργανισμού των συγγραφέων που υποστηρίζει τους συγγραφείς που βρίσκονται σε δύσκολη θέση, ετοιμάζονται φιλόδοξα σχέδια. Με δεδομένη όμως την εκτεταμένη καχυποψία προς οτιδήποτε έχει να κάνει με το παλιό λογοτεχνικό καθεστώς, είναι κάπως αναπόφευκτο η ρωσική ΠΕΝ να είναι κάπως εκλεκτική. Η ΠΕΝ στη Μόσχα δημιουργήθηκε το 1989, όταν οι νέες ελευθερίες έκαναν για πρώτη φορά ένα τέτοιο ρωσικό κέντρο συμβατό με τους στόχους της κοινωνίας. Έντονες διαμάχες ξέσπασαν ανάμεσα στους συγγραφείς που είτε είχαν επιλέξει είτε είχαν αναγκαστεί να λειτουργήσουν έξω από την Ένωση Συγγραφέων και σ’ εκείνους που είχαν μείνει στην Ένωση αλλά τώρα θέλουν να μπουν στην ΠΕΝ. Ο Φράνσις Κινγκ, τότε πρόεδρος της διεθνούς ΠΕΝ, επισκέφτηκε τη Μόσχα με σκοπό να παροτρύνει τους Ρώσους συγγραφείς να κοιτάξουν μπροστά, στο μέλλον. Για να δείεξι πως η ΠΕΝ θα μπορούσε να πάρει στους κόλπους της συγγραφείς πολύ διαφορετικών απόψεων, τους είπε πως παρ’ όλο που συνεργάστηκε πολύ στενά με τον Χάρολντ Πίντερ στο πλαίσιο της ΠΕΝ, το μόνο πράγμα για το οποίο συμφώνησαν ποτέ μεταξύ τους ήταν πως ο Πίντερ ήταν μια μεγαλοφυΐα.

Σύμφωνα με τον Βίκτορ Στάμπνικοφ, τον καλοσυνάτο γενειοφόρο γενικό διευθυντή (ο οποίος έφυγε από την Ένωση Συγγραφέων χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία), η εχθρότητα απέναντι στη σπουδαιότητα που έχει αποκτήσει η ΠΕΝ οφείλεται απλώς σε αντιπάθεια από μέρους κάποιων συγγραφέων που το πολιτικό ή κριτικό τους παρελθόν δεν έγινε αποδεκτό από τους συναδέλφους τους. Ο Σταμπνίκος έχει μόλις επιστρέψει από την Αγγλία, όπου έμεινε με τον Τζον Λε Καρέ, του οποίου τα βιβλία έχει μεταφράσει, και όπου συζήτησε για πιθανή χρηματοδότηση με τον φιλάνθρωπο δισεκατομμυριούχο Πολ Γκέτι. Η ΠΕΝ της Μόσχας ζητάει εδώ και καιρό χρηματοδότηση από ρωσικές και διεθνείς εταιρίες, και μόλις δημιούργησε μια νέα σειρά λογοτεχνικών βραβείων. «Οι δύσκολοι καιροί είναι πίσω μας τώρα πια», λέει χαρούμενα ο Σταμπνίκοφ. «Είμαστε ελεύθεροι να εκδώσουμε ό,τι θέλουμε, ελεύθεροι να εργαστούμε όσο σκληρά θέλουμε. Μπορεί να ζούμε σε ένα χάος, είναι όμως καλύτερα έτσι».

Σε ένα όμορφο και καταπράσινο τμήμα της παλιάς Μόσχας, ζει ένας δημοφιλής και αναγνωρισμένος από τους κριτικούς Ρώσος μυθιστοριογράφος γύρ ωστα σαράντα, που κάποτε είχε διαγραφεί από την Ένωση Συγγραφέων. Το ερωτικό του μυθιστόρημα «Ρωσική ομορφιά» έχει πουλήσει περίπου μισό εκατομμύριο αντίτυπα στη Ρωσία, και έχει μεταφραστεί σε 27 γλώσσες. Συγχωνεύει δύο διαμερίσματα σε ένα, μιλά με τον Γερμανό μεταφραστή του στο ασύρματο τηλέφωνό του και σχεδιάζει την επίσκεψή του στο φετινό φεστιβάλ του Εδιμβούργου.

Λίγους μήνες πριν, ο Βίκτορ Γεροφέγιεφ, που του αρέσει να ταράζει διαρκώς τα νερά, διακήρυξε στη Μόσχα τη νέα του θεωρία για τη ρωσική λογοτεχνία. Ανακοίνωσε ότι οι πλέον ενδιαφέροντες συγγραφείς σήμερα μοιράζονται «τη γοητεία του κακού… Η νέα ρωσική λογοτεχνία είναι κάτι παραπάνω από μεμονωμένα άνθη, είναι ένα μεγάλο μπουκέτο από άνθη του κακού». Αυτή η διάγνωση θα αναπτύσσεται πλήρως στην εισαγωγή μιας ανθολογίας νέας ρωσικής λογοτεχνίας που θα παρουσιάσει η Penguin τον επόμενο χρόνο, φαίνεται όμως να αποκρυσταλλώνει μια νέα και μαζική αποφασιστικότητα από την πλευρά των νέων Ρώσων συγγραφέων να απελευθερωθούν μια για πάντα από τις παραδοσιακές ευθύνες και προσδοκίες. «Ακόμη και τον 19ο αιώνα, το γράψιμό μας ήταν πολύ ηθικό, πολύ ασπρόμαυρο», λέει ο Γεροφέγιεφ. Είναι πολύ σημαντικό για μας σήμερα να είμαστε με τη μεριά του μαύρου. Μπορεί αυτό να μην είναι το καλύτερο για την αγορά, αλλά έχει μεγάλη σημασία για μας».

Ο Γεροφέγιεφ αρνείται να συνταχθεί με τις φωνές που θρηνούν εν χορώ για το χάλι της σύγχρονης ρωσικής λογοτεχνίας. «Οι καλοί συγγραφείς δεν χάνουν το κοινό τους». Γνωρίζει πως η δική του ξαφνική φήμη και περιουσία δεν τον έχουν κάνει αγαπητό στους συγχρόνους του. Και για τις βεντέτες τους και τις αγωνίες τους, προσθέτει με ένα πλατύ χαμόγελο: «Φαντάζομαι πως το μόνο πράγμα στο οποίο συμφωνούν μεταξύ τους είναι το πόσο με μισούν».